Przyczyny braku apetytu seniora

Brak apetytu to częsty problem u osób starszych, który prowadzi do poważnego niedożywienia i niedowagi.  Prawidłowe odżywianie jest niezbędne dla utrzymania dobrego stanu zdrowia, a ubogie pożywienie, złe wchłanianie i trawienie mogą spowodować niedożywienie i niedowagę. Dlaczego prawidłowe odżywianie jest tak ważne i jak zachęcić seniora do jedzenia?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) dzieli okres starości na trzy etapy: wiek podeszły (60-74. rok życia), starość późna (75-89) i starość bardzo późna nazywana długowiecznością (90 i więcej lat). Zwraca przy tym uwagę, że starzenie się to proces nieunikniony, jednak wciąż społeczeństwo nie jest odpowiednio na nie przygotowane, na przykład w kwestii dotyczącej żywienia osób starszych. Seniorzy w dużej mierze są uzależnione od pomocy rodziny, która nie ma ani wiedzy, ani doświadczenia, a tym bardziej odpowiednich narzędzi, by w ogóle zrozumieć, jak ważne dla starzejącego się organizmu jest zdrowe odżywianie.

Zdrowe odżywianie seniora

Odżywianie należy do podstawowych fizjologicznych potrzeb człowieka. Znajomość fizjologii starzenia pozwoli zrozumieć wiele problemów z jedzeniem występujących w okresie starczym. Za brakiem apetytu może stać wiele przyczyn, nierzadko gromadzą się one latami, a przywrócenie prawidłowych nawyków żywieniowych może potrwać jeszcze dłużej!

Zdrowe nawyki żywieniowe seniora sprowadzają się do ogólnych zasad prawidłowego odżywiania, które przedstawia piramida żywienia opracowana przez naukowców ze Szkoły Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Harvarda w USA. Piramida w jasny sposób informuje, czego należy unikać, a jakie produkty powinny znaleźć się w codziennym menu: są to produkty pełnoziarniste, tłuszcze roślinne (oliwa, olej rzepakowy), warzywa w każdym posiłku i owoce 2 razy dziennie. Nie powinno zabraknąć również orzechów i roślin strączkowych 1-3 razy dziennie oraz nabiału albo wapnia 1-2 razy dziennie.

W przypadku ryb, drobiu i jajek zaznaczono zapotrzebowanie na poziomie 0-2 razy dziennie, a biały ryż, ziemniaki, biały chleb, makaron i słodkości jako „oszczędnie”, tak samo, jak czerwone mięso.

Pamiętajmy jednak o tym, że ludzie starsi wymagają mniej energii: osoby w wieku 65-75 lat potrzebują około 2300 kcal, natomiast osoby powyżej 75. roku życia – 2100 kcal na dobę.

Dlaczego osoba starsza nie chce jeść?

Jedną z przyczyn braku apetytu u osób starszych jest nieprawidłowa higiena jedzenia. Chodzi tutaj wszelkie odmawiania posiłków (na przykład z powodu braku odczuwania łaknienia) czy też o braku systematyczności odnoszącej się do godziny podawania posiłków. Problemem jest też powtarzanie tych samych błędów żywieniowych, na przykład spożywanie dużej ilości słodyczy, żywności przetworzonej czy też ciężkostrawnych posiłków przed snem.

To wszystko może spowodować problemy ze strony układu pokarmowego jak wrzody, zgaga, zaparcia, wzdęcia czy nawet bóle brzuszne. Dochodzi wówczas do sytuacji właściwie bez wyjścia – senior źle się czuje, zatem odmawia jedzenia, z kolei to zaognia problem.

Inną przyczyną braku apetytu może być niedobór substancji odpowiadających za łaknienie (jak cynk) oraz przyjmowanie leków obniżających łaknienie.

Nie zapominajmy również o tym, że osoby starsze mogą mieć najzwyczajniej w świecie problem z gryzieniem i połykaniem pokarmu, cierpieć na zaburzenia smaku i zapachu, co też może je zniechęcać do jedzenia.

Jak zachęcić seniora do jedzenia?

Nie ma jednej skutecznej metody, która sprawiłaby, że nasz senior niejadek zacznie chętniej spożywać posiłki, jednak z odrobiną dobrej woli i cierpliwości można wprowadzić domowe sposoby na zwiększenie apetytu. Kluczowe jest jednak rozpoznanie, dlaczego u seniora brakuje apetytu – jeśli jest to objaw choroby, wówczas stosuje się farmakologię skupioną na leczeniu symptomów. Jeżeli problemem jest sam układ pokarmowy, na przykład mała ilość soków trawiennych, wówczas suplementuje się enzymy trawienne.

Osoby starsze, zwłaszcza chore, nie są w stanie często zjeść więcej niż 1 do 3 posiłków w ciągu dnia. Zadaniem opiekunów jest więc, aby nawet niewielkie porcje jedzenia były bardziej kaloryczne. Jak to zrobić? Najlepiej do dań dodawać roślinne oleje, odrobinę masła, śmietanki czy miodu. Sprawdzą się również produkty nabiałowe jak jogurt. Pamiętajmy jednak o tym, że nawet takie dodatki powinny uwzględniać stan zdrowia i być dla niego wskazane, dlatego najlepiej skonsultować się z lekarzem-dietetykiem w sprawie ułożenia jadłospisu dla seniora.

Sposoby na zwiększenie apetytu u seniora:

• Większa aktywność fizyczna.
• Spożywanie 5 mniejszych posiłków dziennie.
• Zadbanie regularność i przerwy między posiłkami (od 4 do 6 godzin).
• Urozmaicone menu: warto codziennie podawać co innego, równie smacznego i aromatycznego.
• Przyjaźniejsza forma posiłków: należy ograniczyć pokarmy stałe, za to warto wprowadzić papki i
• Podawanie napojów: do każdego posiłku powinna być podana woda, ponieważ nawodnienie jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu             sercowo-naczyniowego.
• Stosowanie przypraw, najlepiej świeżych ziół, i aromatycznych olejów.
• Stosowanie ziół i naparów zwiększających łaknienie, np.z mięty pieprzowej.
• Ograniczenie posiłków ciepłych: jest to tzw. osłabienie ogrzewacza według Tradycyjnej Medycyny Chińskiej.
• Suplementacja: na przykład błonnikiem w przypadku problemów z jelitami lub cynkiem w przypadku braku łaknienia.
• Zadbanie o higienę posiłków: posiłki powinny być spożywane na spokojnie i we względnej ciszy, bez patrzenia w telewizor.

Brak apetytu u seniora często jest konsekwencją niskiej świadomości dotyczącej stanu zdrowia. Wiele osób nie wykonuje regularnych badań, a choroby są wykrywane dopiero wtedy, kiedy pojawią się ich pierwsze symptomy. Brak łaknienia może być objawem chorób przewlekłych (wątroby, trzustki, żołądka i jelit), dlatego w pierwszej kolejności warto zmienić nawyki żywieniowe i umówić się na wizytę u specjalisty.