U osób starszych najczęściej diagnozuje się cukrzycę typu 2. Częstość cukrzycy u osób powyżej 65. roku życia sięga 40 proc, a szczyt zachorowania na typ 2 występuje w okolicach 60 r.ż. Diagnoza jest prawdziwym wyzwaniem dla seniora, ponieważ musi pilnować poziomu cukru we krwi oraz zmienić nawyki żywieniowe. Dlaczego cukrzyca w przypadku seniorów jest taka poważna?
Cukrzyca jest jedną z najczęściej spotykanych chorób przewlekłych i jednocześnie jest jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych współczesnej medycyny. Oficjalne statystyki WHO wskazują, że liczba chorych na cukrzycę sięga obecnie 150 mln populacji, ale światowi eksperci szacują się, że nawet 422 milionów osób na całym globie choruje na cukrzycę, z czego 179 milionów to osoby, u których choroba jeszcze nie została zdiagnozowana. Cukrzyca tym samym staje się ważnym problemem zdrowia publicznego i jest jedną z czterech priorytetowych chorób niezakaźnych, którym wydano walkę na całym świecie. Szczególną ochroną objęte są osoby starsze.
Czym jest cukrzyca?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) tak definiuje chorobę:
„Cukrzyca jest poważną, przewlekłą chorobą, która rozwija się, gdy trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny (hormonu regulującego poziom cukru/glukozy we krwi) lub jeżeli organizm nie jest w stanie właściwie wykorzystywać wytwarzanej insuliny”.
Ogólnie o cukrzycy mówi się jako o „grupie chorób i zaburzeń metabolicznych o różnej etiologii, charakteryzujących się stałą hiperglikemią na czczo, między posiłkami lub po posiłkach, wynikającą z upośledzenia wydzielania insuliny przez komórki β wysp trzustki (niedobór insuliny) lub z upośledzenia reakcji na insulinę komórek, tkanek i narządów (insulinooporność)” (za: M. Koziarska-Rościszewska, „Cukrzyca u osób starszych diagnostyka, leczenie, prewencja powikłań”).
Wszystkie postacie cukrzycy mogą prowadzić do powikłań obejmujących liczne narządy i zwiększać ogólne ryzyko przedwczesnej śmierci. U chorych stwierdza się następujące powikłania: atak serca, udar mózgu, niewydolność nerek, amputacja kończyn dolnych, utrata wzroku i uszkodzenia nerwów. Ponadto u około 90% chorych na cukrzycę typu 2 stwierdza się nadwagę lub otyłość.
Poziom cukru we krwi u osób starszych
Niezwykle ważna przy schorzeniach cukrzycowych jest panowanie nad cukrami, w czym pomaga badanie poziomu cukru we krwi, dzięki czemu można odpowiednio szybko wdrożyć odpowiednie działanie. Na przykład na skoki cukru do 250 mg/dl zalecany jest spacer i picie wody. Ogólne rady dla seniorów, jak radzić sobie z cukrzycą, są takie same jak dla wszystkich diabetyków.
Glikemia, czyli poziom cukru we krwi, nie jest wartością stałą i waha się w ciągu dnia. Kontrolują go przede wszystkim diabetycy, jednak powinny to robić również osoby zdrowe, w tym osoby starsze. Badanie wykonuje się przy pomocy specjalnego urządzenia zwanego glukometrem.
Jakie jest norma poziomu cukru we krwi u osób starszych?
Standardy PTD odnoszące się do rozpoznania cukrzycy i stanu przedcukrzycowego nie różnicują grup wiekowych, określając poziom do 100 mg/dl na czczo i do 140 mg/dl dwie godziny po posiłku. Jednocześnie istnieje pogląd o większej tolerancji dla poziomów cukru dla osób powyżej 70 roku życia sięgających nawet do 160-180 mg/dl. W każdym przypadku, o diagnozie i skierowaniu na test doustnego obciążenia glukozą, powinien zadecydować lekarz.
Niebezpieczna jest hipoglikemia (niski poziom cukru we krwi), ponieważ niekorzystnie wpływa na układ nerwowy, tj. zwiększa ryzyko uszkodzeń i dalszych komplikacji.
O hiperglikemii natomiast mówimy, gdy poziom cukru we krwi przekracza wartość 140, 160, 180, a nawet 200 mg/dl. Jeśli chodzi o niedocukrzenie, granica jest konkretna i wynosi 70 mg/dl, jednak przy przecukrzeniu jest kwestią indywidualną. Tak na przykład u osób starszych próg hiperglikemii określany jest na poziomie 180 mg/dl.
Objawy hipoglikemii (niski poziom cukru we krwi):
- uczucie głodu (tzw. wilczy głód)
- wzmożone pocenie
- znużenie
- dezorientacja i brak koncentracji
- drżenie kończyn
- ból głowy
- zawroty głowy
- bladość skóry
- nagłe zmiany nastroju lub zachowania,
- niezgrabne lub gwałtowne ruchy
- zasłabnięcie
Sposobem na podniesienie poziomu glukozy we krwi jest przyjęcie przez seniora cukru w jakiejkolwiek postaci, można przyjąć również tabletki glukozy (dostępne w aptece), podać herbatę lub wodę z cukrem lub sok pomarańczowy. Wszelkie twarde cukrowe rzeczy podajemy wyłącznie wtedy, kiedy nasz podopieczny jest przytomny.
Objawy hiperglikemii (podwyższony lub wysoki poziom cukru we krwi):
- większe pragnienie
- suchość w ustach
- oddech o kwaśnym zapachu
- nasilenie zaburzeń widzenia
- senność
- nudności i wymioty
- bóle głowy
- nietrzymanie moczu
- nawracające infekcje
- w ostatnim stadium śpiączka
Każdorazowo w przypadku hiperglikemii należy wezwać lekarza!
Jak radzić sobie z cukrzycą?
Od ponad 30 lat obserwuje się na całym świecie wzrost chorobowości z powodu cukrzycy. Dowodów na niekorzystny wpływ cukrzycy na śmiertelność sercowo-naczyniową dostarczyły m.in. amerykańskie badania NHANES I, które wskazują, że w samych tylko Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich 30 lat w wyniku działań prewencyjnych śmiertelność z powodu chorób układu krążenia spadła wśród mężczyzn o 34%, jednak w grupie z cukrzycą ten rezultat był o 2/3 mniejszy.
Zwiększenie liczby chorych na cukrzycę wynika głównie ze starzenia się społeczeństwa, wydłużenia czasu życia, lepszej wykrywalności chorych, a także tzw. zachodniego stylu życia (niewłaściwa dieta, siedzący tryb życia).
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy oraz wynikami licznych badań eksperci przekonują, że zmiana stylu życia z dietą opartą na Zasadach Zdrowego Żywienia oraz regularnej aktywności fizycznej jest najlepszym narzędziem do walki z cukrzycą. Dzięki zmianom nawyków zmniejsza się ryzyko zachorowania i redukuje zagrożenia związane z powikłaniami.
Oto kilka zdrowych zasad radzenia sobie z cukrzycą u osób starszych:
- Zmiana zasad żywienia i stosowanie się do wskazań lekarza i/lub diabetologa.
- Spożywanie posiłków bogatych w błonnik jak produkty pełnoziarniste, niektóre warzywa (brokuły, karczoch, pomidory), owoce (śliwki, miąższ jabłek i gruszek), orzechy.
- Regularne przyjmowanie leków.
- Regularne sprawdzanie poziomu cukru we krwi seniora.
- Aktywność fizyczna (zwiększa wrażliwość mięśni na insulinę) – najbardziej zalecaną formą wysiłku jest 20-30-minutowy spacer.
- Kontrolowanie wagi seniora.
- Obserwacja zachowania seniora (poznamy po tym hipoglikemię i hiperglikemię).
Cukrzyca u osób starszych może się objawiać inaczej niż u osób młodszych, co często opóźnia właściwe rozpoznanie. Inaczej też mogą przebiegać powikłania tej choroby, przez co jednym z najpoważniejszych wyzwań w kontroli cukrzycy u osób w wieku podeszłym jest opieka i pielęgnacja.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
___
Bibliografia:
- Małgorzata Koziarska-Rościszewska, „Cukrzyca u osób starszych diagnostyka, leczenie, prewencja powikłań”, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź 2005, źródło: http://a.umed.pl/geriatria/pdf/grant_edukacyjny_Merck_Cukrzyca.pdf (dostęp: 22.01.2020
- „Światowy raport na temat cukrzycy”, Światowa Organizacja Zdrowia, źródło: http://wsse.waw.pl/promocja-zdrowia/programy/swiatowy-dzien-wiedzy-o-antybiotykach/haslo-roku-swiatowy-dzien-zdrowia?file=files/wsse/Do%20strony%20WSSE/Pliki/Aktualnosci_2016/Swiatowy%20raport%20na%20temat%20cukrzycy.pdf (dostęp: 22.01.2020)
- „Cukrzyca – gdzie jesteśmy? dokąd zmierzamy?”, Raport Instytutu Ochrony Zdrowia, Warszawa 2018, źródło: https://rpp.gov.pl/raport_cukrzyca_18.pdf (dostęp: 22.01.2020)
- Jolanta Hodor, „Cukrzyca w wieku starszym”, Puls Medycyny, źródło: https://pulsmedycyny.pl/cukrzyca-w-wieku-starszym-880662 (dostęp: 22.01.2020)
* * *
