Zmarszczki, zgarbiona sylwetka, trzęsące się ręce – z tym przeważnie kojarzy nam się starość. Proces starzenia się to jednak zmiany powstające w organizmie. Proces ten jest nieodwracalny i nieuchronnie prowadzi do pogorszenia funkcji narządów i zmniejszenia zdolności adaptacyjnych. Opiekunki osób starszych tym bardziej powinny zrozumieć, czym jest starość, aby zrozumieć potrzeby swoich podopiecznych.

Proces starzenia się na poziomie narządów zaczyna się już między 30. a 40. rokiem życia i postępuje w tempie średnio 0,75-0,80% rocznie, czyli nieco mniej niż 10% na dekadę. Na przyspieszenie tego procesu wpływa nieodpowiedni styl życia, a zwłaszcza brak aktywności ruchowej oraz niezdrowe odżywianie jak przejadanie się czy częste sięganie po tłuszcze zwierzęce oraz używki. Jednak dzisiaj skupimy się nie na sposobie odżywiania i zdrowych nawykach, ale na tym, jak zmienia się nasz organizm w wyniku starzenia. A zmienia się sporo!

Zmniejszenie sprawności fizycznej

Pierwszą zauważalną zmianą jest zmniejszenie sprawności fizycznej, co wynika ze zmniejszenia masy i siły mięśni oraz ograniczenia ruchomości w stawach. Na zmniejszenie masy mięśni wpływa siedzący tryb życia oraz niedożywienie, które jest dosyć częste u seniorów.

Dochodzi również do zmniejszenia gęstości tkanek kostnych, a to sprzyja osteoporozie. W razie upadku zwiększa się ryzyko złamania kości, ponadto częściej pojawiają się sińce lub dolegliwości bólowe, co nie sprzyja podejmowaniu codziennych aktywności. W tym przypadku eksperci zalecają suplementację witaminy D3 oraz wapnia (tylko po konsultacji z lekarzem!). Suplementacja jest bardzo ważna, ponieważ wspiera układ kostny i mięśniowy, a w przypadku osteoporozy może dochodzić do złamań nawet w wyniku stania – kości łamią się pod wpływem ciężaru ciała.

Układ nerwowy

Starzenie się dosięga również układ nerwowy. Prowadzi do zmniejszenia masy mózgu, zaburzeń syntezy neuroprzekaźników odpowiedzialnych za przesył informacji między komórkami. Wszystko to powoduje spowolnienie przetwarzania informacji, pamięci i koncentracji. Senior ma problem, aby skupiać swoją uwagę dłużej. Mało tego, każde kolejne uszkodzenie komórek lub pogorszenie się ich funkcji wywołuje zaburzenia psychiczne.

Dodajmy, że w obrębie obwodowego układu nerwowego spowalnia się przewodzenie impulsów, przez co czas reakcji ulega wydłużeniu. Na przykład podopieczny może wolniej podnieść nogę na widok progu, przez co się o niego potknie. Starzenie samo w sobie nie powoduje upadków – przyczyną są problemy z zachowaniem równowagi i spowolnione reakcje. Przyjmuje się, że wydłużony czas reakcji zmienia się ze 100% w wieku 40 lat do 85% powyżej 80. roku życia.

Starzejące się zmysły

Typowe dla procesu starzenia są zmiany w narządach zmysłu. W przypadku wzroku jest to najczęściej dalekowzroczność, dlatego senior często odsuwa przedmiot od twarzy, aby zobaczyć szczegóły. Mogą się pojawić problemy ze słuchem, a konkretnie ze słyszalnością niektórych tonów, co może spowodować niezrozumienie mowy, zwłaszcza jak włączone są tzw. „zagłuszacze” typy radio czy telewizor – wszystkie dźwięki zlewają się wtedy w jedną całość.

U seniorów zmienia się również smak. Dochodzi wtedy do zaburzeń odczuwania smaku i spadku przyjemności ze spożywania potraw. Jest to wynik nie tylko spadku wrażliwości kubków smakowych, ale też problemów z dokładnym żuciem i przeżuwaniem.

Inne problemy wieku starczego

Do innych charakterystycznych objawów starzenia się zalicza się:

• procentowy wzrost zawartości tłuszczu w organizmie połączony ze spadkiem zawartości wody
• spadek maksymalnej pojemności wydechowej ze 100% w wieku ok. 30 lat do ok. 40% powyżej 80. roku życia
• zwiększenie niewydolności serca, przez co może nie być w stanie pompować odpowiedniej objętości krwi do np. mózgu i nerek (ryzyko zawału serca, udaru mózgu, paraliżu kończyn lub zaburzeń mowy)
• zmniejsza się masa i ukrwienie wątroby, przez co może wolniej się regenerować i wolniej usuwać toksyny
• obniżenie kwasowości soku żołądkowego
• zmniejszenie perystaltyki jelitowej (zaparcia)
• pojawienie się się nietolerancji pokarmowych (najczęstszą jest nietolerancja laktozy)
• pogorszenie się metabolizmu glukozy i tendencja do gorszej odpowiedzi tkanek na insulinę (ryzyko insulinooporności oraz cukrzycy)
• częstsze występowanie infekcji

Odwodnienie u osób starszych – poważny problem!

Ograniczenie odczuwania pragnienia powoduje nieodpowiednie nawodnienie organizmu. To może doprowadzić do błędnego koła: zmniejszenie objętości przyjmowania płynów prowadzi do pogorszenia funkcji nerek i zmniejszenia wrażliwości ośrodka pragnienia, to z kolei prowadzi do odwodnienia, a odwodnienie do zaburzenia funkcji psychicznych… które prowadzi do punktu pierwszego, czyli zmniejszenia ilości przyjmowanych płynów.

Niedobór wody jest szkodliwy! Po pierwsze obniża sprawność umysłową. Po drugie ogranicza wchłanianie witamin rozpuszczalnych w wodzie (tutaj z grupy B lub witamina C), które odpowiadają za odporność, regulację gospodarki lipidową oraz chronią przed artretyzmem. Opiekunka powinna więc przede wszystkim upewniać się, że podopieczny dostatecznie nawadnia swój organizm i wypija około 2 litrów wody dziennie.

Proces starzenia się jest bardzo złożony i dotyka każdego indywidualnie. Opiekunka osoby starszej zawsze przed podjęciem pracy jest informowana o stanie zdrowia podopiecznego, co pozwala jej się szybko zaadaptować do warunków i być pomocną w każdej sytuacji. Nasz artykuł ma na celu pokazać, jak wiele się zmienia w organizmie w wyniku starzenia – dochodzi do upośledzenia tkanek, komórek, narządów i układów, zwiększa się podatność na choroby i infekcje. Każdy opiekun, w tym rodzina, bliscy i przyjaciele, powinni mieć to na względzie i podchodzić z odpowiednią dozą empatii do seniora, który na to, jaki obecnie jest, nie ma wpływu.