Upadek osoby starszej. Jak zapobiegać?
Upadek seniora może spowodować nawet śmierć! Jak zapobiegać upadkom?
Upadki mogą zdarzyć się każdemu w każdym wieku. Najczęściej jednak mówi się o upadkach u seniorów, ponieważ z wiekiem rośnie ich częstość występowania, a zarazem mają groźne konsekwencje. Każdego roku na świecie około 430 000 osób umiera na skutek upadków lub powikłań po nich.
Statystyki wskazują, że u osób powyżej 60. roku życia upadki są co trzecią przyczyną uszczerbku na zdrowiu, a po 80. roku życia co drugi senior narażony jest na upadek. Badania przeprowadzone w Polsce wskazują, że po dwóch latach od upadku aż 20 do 60 proc. seniorów potrzebuje pomocy osób trzecich, a co czwarty opiekun osoby starszej musi zmienić obowiązki w odniesieniu do rytmu dnia podopiecznego w związku z jego upadkiem.
Przyczyny występowania wypadków wśród osób starszych mogą być zewnętrzne i wewnętrzne. Oprócz wieku do ryzyka zwiększonej liczby upadków możemy zaliczyć między innymi ogólne osłabienie siły mięśniowej, upośledzenie wzroku, pogorszenie funkcji poznawczych czy spadek ciśnienia tętniczego krwi. Przyczyną upadków mogą być też czynniki zewnętrzne jak niedostosowanie do potrzeb osoby niepełnosprawnej czy też po prostu niefunkcjonalne rozmieszczenie przedmiotów w pomieszczeniu.
Co w domu może spowodować upadek?
W domu, mimo że jest to bezpieczna przestrzeń, dochodzi często do upadków. Powód jest prosty: osoba starsza i schorowana przestaje wychodzić na zewnątrz, a poruszanie się po domu może stanowić nie lada wyzwanie ze względu brak siły – wtedy każdy ruch jest dla niej nie lada wyczynem.
Badania wskazują, że dwie trzecie upadków nastąpiło w trakcie chodzenia, a 27 proc. podczas wstawania lub siadania. Najczęstszymi bezpośrednimi przyczynami wypadków są poślizgnięcia, pośpiech oraz przyczyny środowiskowe jak na przykład nierówny chodnik.
Warto rozejrzeć się po mieszkaniu czy pomieszczeniach, po których najczęściej porusza się osoba starsza, aby zlikwidować wszelkie zagrożenia, które mogą spowodować upadek. Są to:
- wysokie progi
- śliskie podłogi
- nierówne powierzchnie i luźne dywaniki
- nieodpowiednie umeblowanie i rozmieszczenie mebli
- zbyt słabe oświetlenie
- strome schody
- krzesła i fotele bez poręczy
- zbyt wysokie lub za niskie łóżko
- brak uchwytów w łazience (pod prysznicem, przy wannie i toalecie)
- śliska wanna lub brodzik
Również i świat zewnętrzny jest zagrożeniem dla seniora, zwłaszcza przestrzeń miejska, w której wszechobecne są nierówne i dziurawe chodniki, wysokie krawężniki czy też nieprzystosowane schody i wejścia do budynków. Warto przy tym zapewnić seniorowi odpowiednie obuwie, ponieważ te ze śliską podeszwą znacząco zwiększa ryzyko upadku.
Skutki upadków osób starszych
Upadki osób starszych to poważny problem. Senior może doznać zespołu poupadkowego, przez co zmniejszy się jego aktywność fizyczna, a to może mieć już poważne konsekwencje! Eksperci wskazują, że konsekwencje upadku są bardziej poważne, ponieważ jeśli senior zostanie unieruchomiony, wówczas pogorszy się jego krążenie, może się pogłębić zatorowość płucna, przez co dojdzie do gorszej pracy mięśni klatki piersiowej, a to już prosta droga do poważnych problemów z układem oddechowym, co może skutkować zwiększoną podatnością na przykład na zapalenie płuc.
Najczęstsze następstwa upadków:
- urazy i ciężkie obrażenia typu rany, oparzenia, krwiaki, a nawet zgon
- wstrząśnienia mózgu
- złamania
- unieruchomienie zagrażające licznymi powikłaniami
- zespół poupadkowy, czyli obawa o kolejny upadek, przez co senior przestaje podejmować się codziennych czynności, może też przestać wstawać z łóżka
Nie zapominajmy przy tym, że zespół unieruchomienia ma znaczenie również dla układu nerwowego, ponieważ może dojść do niedotlenienia mózgu, senności, a nawet śpiączki. W przypadku układu trawiennego może wywołać brak łaknienia, wymioty, zaparcia, przyrost masy ciała, a nawet opadnięcie narządów jamy brzusznej. W przypadku układu moczowo-płciowego – spowodować zastój moczu, zaburzenia czynności nerek czy zakażenia.
Co bardzo istotne, senior, który raz się przewrócił i obawia się kolejnego upadku, przestaje się poruszać, przez co dochodzi do osłabienia mięśni i kości, a to przecież silne mięśnie i kości są ważne w profilaktyce upadku. Należy więc zachęcać seniora do ćwiczeń lub chociaż małego ruchu, aby nie doszło do całkowitego unieruchomienia.
Jak zapobiegać upadkom?
Aby zapobiegać upadkom, należy zacząć przede wszystkim od samych osób starszych. Należy ich uczulić i nauczyć bezpiecznego wykonywania czynności dnia codziennego. Ważny jest nie tylko spokój i cierpliwość, ale także wykształcenie odpowiednich wzorców ruchowych, jak na przykład eliminację zgięcia kręgosłupa.
Przeciwdziałanie upadkom osób starszych polega na:
- unikaniu zagrożeń i urazów
- umożliwienie samodzielnego i bezpiecznego poruszania się
- pomocy w zachowaniu sprawności i niezależności
Pamiętajmy o tym, że do większości upadków dochodzi podczas wykonywania prostych czynności, takich jak wstawanie, chodzenie, pochylanie się lub sięganie po przedmioty. Możemy więc zadbać o komfort naszego podopiecznego, zapewniając mu laskę, trójnogi, balkonik czy po prostu okulary. Dbanie o wzrok seniora jest istotne, ponieważ senior gorzej widzi przeszkody w ciemności, ma zawężone pole widzenia, a także większą wrażliwość na połysk. Z wiekiem pogarsza się ostrość wzroku, dlatego też osoby starsze potrzebują nie tylko mocnych szkieł, ale też nawet kilka razy więcej światła, by dostrzec przeszkodę.
Zadania opiekuna w celu minimalizacji ryzyka upadków:
- zapewnienie sprzętu pomocniczego
- dobranie stabilnego obuwia
- pomoc w funkcjonalnym urządzeniu mieszkania
- zabezpieczenia łóżka, schodów, urządzeń sanitarnych poręczami i uchwytami
- zachęcenie do dbania o dobrą kondycję fizyczną
- ocena warunków domowych pod kątem zagrożenia upadkiem
- udzielenie porad odnośnie do bezpiecznego poruszania się
Nawet z pozoru niegroźny upadek może mieć tragiczne skutki! Organizm osób starszych jest słabszy, przez to bardziej podatny na urazy. Do tego dochodzi kwestia powolnej i długotrwałej rehabilitacji.
Ponad połowa osób, które doświadczyło upadku, pozostają przez pewien czas unieruchomione. Przez to nie tylko spada ich aktywność fizyczna i siła, ale też dochodzi ryzyko występowania problemów psychologicznych, w tym depresji. Tym bardziej należy przeciwdziałać upadkom, pamiętając, że seniorzy potrzebują często pomocy nawet w najprostszych czynnościach. Przede wszystkim jednak zadbajmy o komfort poruszania się po mieszkaniu i ułatwiajmy wykonywanie codziennych czynności, bo największym bodźcem do wspierania seniora, jest zapewnienie mu samodzielności.