Otępienie u seniorów to niesprawność pod względem poznawczym i dotyka takich sfer jak pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie czy język. Jest to poważne schorzenie, ponieważ obciąża opiekuna i/lub rodzinę, która zmaga się z takimi zachowaniami osoby starszej, jak napady agresji, dezorientacja czy błądzenie myślami.

Otępienie, zwane inaczej demencją, związane jest z zaburzeniami w tzw. wyższych funkcjach korowych (poznawczych) związanych z myśleniem, orientacją, pamięcią, rozumieniem, liczeniem, zdolnością do uczenia się i wysławiania, a także oceny (sytuacji, zachowań itp.) Często demencji towarzyszą zaburzenia w zachowaniu i nastroju. Ze względu na to, że otępienie klasyfikuje się jako grupę objawów występującą w przebiegu różnych chorób, o różnych mechanizmach powstawania, trudno mówić o określonej profilaktyce, jednak możemy pomóc osobie z demencją w codziennym funkcjonowaniu.

Czym jest otępienie?

Z definicji otępienie sprowadza się do obniżenia sprawności intelektualnej, upośledzenia funkcjonowania w otoczeniu oraz upośledzenia funkcji poznawczych, przez co senior przestaje panować nad emocjami, a także reakcjami społecznymi, spada również jego motywacja.

Pierwsze objawy mogą nie być alarmujące i przez to bywają przeoczone. Otępienie jest chorobą, która stopniowo postępuje, a jej objawy nasilają się w czasie. Początkowo senior z otępieniem może funkcjonować w życiu tak jak dotychczas – być aktywny i dawać złudzenie, że na przykład problemy z pamięcią są tylko epizodyczne.

Typowym objawem łagodnego otępienia jest zaburzenie pamięci świeżej, co przejawia się zwykle zadawaniem ciągle tych samych pytań. Senior może zapominać również o umówionych wizytach czy też zapominać, gdzie odłożył przed chwilą jakiś przedmiot. Z czasem choroba postępuje i może dojść do utraty zainteresowania, motywacji, a nawet apatii.

Typowe objawy otępienia to:

• problemy z pamięcią krótkotrwałą, tj. trudność z zapamiętaniem nowych informacji
• problemy z pamięcią długotrwałą, np. trudność z przypomnieniem informacji nabytych wcześniej
• upośledzenie myślenia abstrakcyjnego, np. nieumiejętność wyjaśniania znaczenia słów
• upośledzenie krytycznej oceny, np. odnoszące się do planowania, naruszania ogólnych zasad współżycia społecznego
• zaburzenia poznawcze: afazja, apraksja, agnozja
• zmiany osobowości dotyczące zaostrzenia pewnych cech, jak np. podejrzliwość, egocentryzm czy impulsywność

Zaostrzenie otępienia powoduje problemy z pamięcią i rozpoznawaniem bliskich osób czy znanych miejsc. Senior może mieć trudność w używaniu odpowiednich słów, liczeniu czy pisaniu. Dochodzi do tego zmiana w zachowaniu. Na tym etapie należy zwrócić szczególną uwagę na wycofywanie się z życia społecznego i emocje osoby starszej. Osoby z otępieniem często stają się bardziej drażliwe, rozchwianie emocjonalne, a w zaawansowanym stadium – nieporadne i mające problem nawet z podstawowymi czynnościami jak ubieranie się, mycie czy gotowanie.

Kogo dotyczy demencja starcza?

Statystyki wskazują, że rozpowszechnienie otępienia w populacji osób starszych wzrasta po 50. roku życia i podwaja się w kolejnych 5-letnich przedziałach wieku starszego. Wynosi odpowiednio od 1% wśród osób w wieku 60–65 lat do ponad 40% w przedziale powyżej 85. roku życia.

Osoby starsze najczęściej chorują na takie choroby otępienne, jak: demencja starcza, choroba Alzheimera i depresja. Szacuje się, że na różne postaci otępienia cierpi około pół miliona Polaków, połowa z nich to chorzy na chorobę Alzheimera.

Jak pomóc osobie z otępieniem?

Kluczowa jest diagnoza przez lekarza, ponieważ tylko ona umożliwia rozpoczęcie leczenia, które może spowolnić postęp otępienia. Rolą opiekuna lub rodziny jest obserwowanie seniora i reagowania na drobne nieprawidłowości w jego zachowaniu. Pamiętajmy, że otępienie głównie objawia się zaburzeniami intelektualnymi, zatem senior może nadal sprawnie funkcjonować w otoczeniu. Każda sytuacja związana z problemami z wysławianiem, doborem słów czy też zmianą usposobienia powinna jednak wzbudzić niepokój i być pretekstem do wizyty u specjalisty.

Lekarz przepisze odpowiednie leki, na przykład uspokajające lub przeciwdepresyjne. Ich zadaniem nie jest jednak wyleczenie, ale spowolnienie rozwoju choroby. Pomocniczo stosuje się również terapię, ponieważ otępienie jest chorobą nieuleczalną, ale dzięki odpowiedniej terapii można poprawić jakość życia seniora oraz jego rodziny, a także zmniejszyć nasilenie niepożądanych zachowań.

W terapiach osób z otępieniem wykorzystuje się elementy terapii kognitywnej (trening pamięci), terapii reminiscencyjnej (wywoływanie wspomnień), walidacyjnej (pobudzanie prawidłowych zachowań, zmniejszanie niepokoju) oraz terapii zajęciowej i środowiskowej (tworzenie przyjaznego otoczenia).

Jednym ze sposobów jest aktywizacja osoby starszej, czyli zapewnienie jest codziennej aktywności i stymulacji intelektualnej. Mogą to być ćwiczenia z kategorii gimnastyka dla umysłu jak rozwiązywanie krzyżówek, łamigłówek, a także aktywność fizyczna jak spacery połączone z rozmową. Dla osoby starszej bardzo ważna jest komunikacja i towarzystwo, dlatego osoby z otępieniem powinny być otoczone szczególną troską, aby nie czuły się wykluczone i aby otrzymały pozytywne bodźce, które przyczynią się do spowolnienia postępu choroby.

Dowiedz się, jak poprawić pamięć osoby starszej.

Otępienie jest poważnym problemem klinicznym, i to nie tylko ze względu na częstość występowania i wpływ na zdrowie chorego, ale też z powodu problemów związanych z diagnostyką, terapią i opieką nad pacjentem. Demencja nie jest stanem normalnym! Prowadzi do postępującego upośledzenia intelektualnego i emocjonalnego, tym samym znacząco wpływa na obniżenie jakości życia osób starszych we wszystkich jego wymiarach.

Poczytaj więcej artykułów na podobny temat:

• Zrozumieć starość. Jak zmienia się starzejący organizm?
• Gimnastyka umysłu dla seniora, czyli jak ćwiczyć mózg
• Przykład gier do ćwiczenia pamięci i mózgu

___

Bibliografia:

1. „Opiekunowie rodzinni osób starszych z otępieniem lub zaburzeniami poznawczymi w Polsce – czynniki ryzyka obciążenia opieką”, Bogusława Karczewska, Barbara Bień, Elżbieta Ołdak, Jacek Jamiołkowski, Gerontologia Polska, tom 20, nr 2, 59–67, źródło: http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2012-02-4.pdf
   
   2. „Ocena zaburzeń funkcji poznawczych osób starszych — próba porównania poszczególnych metod przesiewowych”, Jolanta Wilmańska, Ewa Gułaj, Klinika Geriatrii Uniwersytetu. Medycznego Gerontologia Polska, tom 16, nr 2, 111–118, źródło: http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2008-02-2.pdf
   
2. „Otępienie i depresja u pacjentów w podeszłym wieku w Praktyce Lekarza Rodzinnego”, Maria Magdalena Bujnowska-Fedaka, Urszula Grata-Borkowska, Bartosz J. Sapilak, Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 3: 349–353, źródło: https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.desklight-1c9b1a44-8eab-444a-a5fa-1025f93078c4/content/partDownload/e47c7d10-7a7e-38fe-bce5-8c3240ecaec3